Obeležena 75. godišnjica deportacije zrenjaninskih Jevreja

Spuštanjem venaca sa Pešačkog mosta u Begej, reku kojom su šlepovi zauvek odveli gotovo celo jevrejsko stanovništvo tadašnjeg Zrenjanina uz čitanje Kadiša, molitve za mrtve, Jevrejska opstina Zrenjanin u saradnji i uz podršku Grada Zrenjanina obeležila je juče 75. godišnjicu deportacije zrenjaninskih Jevreja.

Prisutnima, među kojima su bili predstavnici Grada, jevrejskih opština Srbije, jevrejske verske zajednice i preživeli učesnici Holokausta, oratila se Ivana Kukolj Solarov, u ime Jevrejske opštine Zrenjanin.

- U noći 14. na 15. avgust 1941. godine, pohapšeno je ono malo Jevreja koji su čudom ostali na slobodi u Petrovgradu, Srpskoj Crnji i Jaši Tomiću. Transport u šlepovima, nacisti su sproveli 18. avgusta 1941. godine. U prvom transportu u smrt su poslati stariji, a u podne, po najvećoj letnjoj žegi, deca. Strašne su patnje koje su ti proterani ljudi, bez hrane i vode, u pretrpanim šlepovima, po nesnosnoj vrućini preživljavali. U Beogradu su muškarci zatvoreni u topovske šupe i odatle sistematski vođeni na streljanje u Jajince i Jabuku. Žene i deca su bili u logoru smrti Sajmište, gde su celu zimu moreni glađu i hladnoćom. U periodu od januara do maja 1942. godine, preživeli zatočenici su ugušeni u „dušegupkama“, kamionima koji su specijalno za Jevreje dopremljeni iz Berlina - podsetila je ona.

Kako je navela, pre početka Drugog svetskog rata u Banatu je živelo 4113 Jevreja, a u našem gradu oko 1300. Ovde su imali svoju opštinu, biblioteku, svoju bogomolju. Među najpoznatije Jevreje spadali su vrlo ugledni građani, Viktor Elek, direktor Fabrike šećera, Hari i David Kon, hotelijeri, lekari Ivanji Mor, Imre Salgo... Jevreji su bili prvi na udaru, najpre kroz pljačkanje jevrejskih radnji i kuća. Tako su 14. avgusta 1941. godine pohapšene sve one jevrejske familije koje su do tada još bile u svojim domovima. Na razne načine je samo oko stotinu Jevreja izbeglo hapšenje i deportaciju, dok ih je oko 1200 zauvek nestalo. Banat je tako dobio neslavni primat, kao jedna od prvih administrativnih celina pod nacističkom vlašću, koja je postala „Judenrfraj“, očišćena od Jevreja. 

Nakon toga u Malom salonu Narodnog muzeja otvarena je izložba Jevrejske opštine Zemun pod nazivom „Nestali u Holokaustu – Zemun, svaka slika priča priču“ autora Nenada Fogela. Izložba obuhvata 24 panoa i prateći katalog i biće dostupna zrenjaninskoj publici do 1. septembra. Nadležni kustos je Biljana Dimkić Krčmar, istoričarka umetnosti zrenjaninskog Muzeja.

Održana je i komemoracija u Baroknoj sali Gradske kuće na kojoj su se obratili Duško Radišić pomoćnik gradonačelnika Zrenjanina i predstavnici Saveza jevrejskih opstina Srbije, a prikazan je i film „Jevrejska istorija Zrenjanina – Priča o Ivanu Ivanjiju“ čiji su autori profesorka Senka Jankov i njeni učenici iz Zrenjaninske gimnazije.